Εξωσωματική γονιμοποίηση (In Vitro Fertilisation - IVF)

Τι Είναι Η Εξωσωματική Γονιμοποίηση (IVF)

Η Εξωσωματική Γονιμοποίηση (IVF) συνιστά την πλέον διαδεδομένη τεχνική ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Εφαρμόζεται στον άνθρωπο ήδη από το 1978 και έκτοτε εκατομμύρια παιδιών έχουν γεννηθεί με τη βοήθεια της IVF.

Όπως υποδηλώνει και ο ορισμός της, πραγματοποιείται με συνένωση σπερματοζωαρίων και ωαρίων εκτός του σώματος της γυναίκας, στο εμβρυολογικό εργαστήριο, όπου αυτά γονιμοποιούνται και δημιουργούνται έμβρυα (In Vitro Fertilisation, IVF). Οι συνθήκες του εμβρυολογικού εργαστηρίου είναι άκρως ελεγχόμενες και συνδυαστικά με την εμπειρία που έχει αποκτηθεί, η IVF έχει σημειώσει βελτιωμένα ποσοστά επιτυχίας τα τελευταία χρόνια.

Πότε Ενδείκνυται

Η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) ενδείκνυται σε περιπτώσεις όπου υπάρχει σοβαρό πρόβλημα υπογονιμότητας, το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με άλλες μεθόδους.

Πιο συγκεκριμένα, η εξωσωματική γονιμοποίηση ενδείκνυται όταν συντρέχουν οι εξής λόγοι:

●    έλλειψη ή απόφραξη των σαλπίγγων

●    αζωοσπερμία, ή πολύ μικρός αριθμός κινουμένων φυσιολογικών σπερματοζωαρίων

●    ποσοτικά ή ποιοτικά προβλήματα με τα ωάρια σε γυναίκες άνω των 37 ετών

●    μεγάλη διάρκεια υπογονιμότητας

●    μεγάλη ηλικία της γυναίκας

●    ανεξήγητη υπογονιμότητα

●    βαριά ενδομητρίωση

Η εξωσωματική γονιμοποίηση προτείνεται, επίσης, και σε ζευγάρια με ιστορικό καρκίνου ή για την αποφυγή κληρονομικών νοσημάτων μέσω προεμφυτευτικής γενετικής διάγνωσης.

Πώς Γίνεται Η Εξωσωματική Γονιμοποίηση

Η διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης ξεκινά με τη συλλογή ωαρίων από τα ωοθυλάκια της γυναίκας, μέσω της ωοληψίας. Στο εργαστήριο, τα ωάρια τοποθετούνται σε ειδικά δοχεία μαζί με καλλιεργητικό υλικό και έρχονται σε επαφή με τα σπερματοζωάρια για να πραγματοποιηθεί η γονιμοποίηση. Μετά τη γονιμοποίηση, οι ζυγώτες (γονιμοποιημένα ωάρια) τοποθετούνται σε έναν επωαστικό κλίβανο για 2-6 ημέρες, όπου διανύουν τα αρχικά στάδια της εμβρυϊκής ανάπτυξης υπό ελεγχόμενες συνθήκες. Ο εμβρυολόγος τοποθετεί τα έμβρυα στον καθετήρα, και ο γυναικολόγος τα εισάγει στη μήτρα με τη βοήθεια ενός λεπτού καθετήρα. Στη συνέχεια, τα έμβρυα εμφυτεύονται αυτόματα στον βλεννογόνο της μήτρας (ενδομήτριο), όπως θα συνέβαινε και σε μια φυσιολογική σύλληψη. Εάν η εμφύτευση είναι επιτυχής, τότε ξεκινά η εγκυμοσύνη.

Τα συμπτώματα που συνήθως ακολουθούν μια επιτυχημένη εξωσωματική γονιμοποίηση είναι αυτά μιας κοινής εγκυμοσύνης, όπως ελαφρά κόπωση, υπνηλία, ήπιος πόνος χαμηλά στην κοιλιά , μικρές κηλίδες αίματος 5-7 ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά.

Διαδικασία Της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης / Στάδια

Η διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης IVF είναι ανώδυνη και αποτελείται από μια σειρά βασικών σταδίων, τα οποία περιλαμβάνουν:

●    το στάδιο της προετοιμασίας των ωοθηκών με χρήση αντισυλληπτικού χαπιού ή ορμονών για βελτίωση της ανταπόκρισης στην επικείμενη διέγερση. Δεν είναι απαραίτητο σε όλες τις περιπτώσεις.

●    το στάδιο της καταστολής των ωοθηκών με ανάλογα της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροπινών (GnRH - analogues) - Μακρύ πρωτόκολλο αγωνιστών

●    το στάδιο διέγερσης των ωοθηκών

●    το στάδιο αναστολής ωορρηξίας καθώς τα ωοθυλάκια μεγαλώνουν και πληθαίνουν (GnRH – antagonists). Το στάδιο αυτό διενεργείται παράλληλα με το στάδιο της διέγερσης - Πρωτόκολλο ανταγωνιστών

●    από την έναρξη της διέγερσης έως την ωοληψία μεσολαβούν συνήθως 11-13 ημέρες και σε αυτό το διάστημα γίνονται 3-4 ραντεβού για υπέρηχο και αιματολογικές εξετάσεις που δείχνουν την ανταπόκριση των ωοθηκών στη διαδικασία

●    τη χορήγηση ένεσης για την πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας (Pregnyl, Ovitrelle)

●    την ωοληψία με ήπια μέθη, κατά την οποία πραγματοποιείται διακολπικό υπερηχογράφημα και μία λεπτή βελόνα διαπερνά το τοίχωμα του κόλπου και αναρροφά το ωοθυλακικό υγρό το οποίο περιέχει τα ωάρια. Η διαδικασία της ωοληψίας είναι σύντομη και σχετικά ασφαλής ενώ μόλις μια ώρα μετά την ολοκλήρωση της, η γυναίκα μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι της. Από την επόμενη ημέρα επανέρχεται κανονικά τις δραστηριότητές της.

●    την παραγωγή σπέρματος από τον σύζυγο/σύντροφο.

●    την αναμονή ώστε ωάρια και σπερματοζωάρια να γονιμοποιηθούν στο εργαστήριο με την επίβλεψη του εμβρυολόγου και να προκύψουν έτσι τα έμβρυα 1ης ημέρας.

●    το στάδιο της εμβρυομεταφοράς, όπου τη 2η-5η ημέρα μετά την ωοληψία μεταφέρονται 1-3 έμβρυα στο εσωτερικό της μήτρας, το ενδομήτριο.

Η όλη διαδικασία υποστηρίζεται με φαρμακευτική αγωγή. 10 - 12 ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά πραγματοποιείται μία εξέταση χοριακής γοναδοτροπίνης αίματος ώστε να διαγνωστεί εάν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη. Εφόσον η εξέταση είναι θετική, 2 εβδομάδες μετά ακολουθεί ενδοκολπικό υπερηχογράφημα, για να απεικονιστεί η αρχόμενη κύηση.

Τεχνικές Εξωσωματικής Γονιμοποίησης

Η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορες τεχνικές, όπως είναι οι ακόλουθες:

●    Κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF). Είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος, όπου τα σπερματοζωάρια και τα ωάρια τοποθετούνται μαζί σε καλλιεργητικό υλικό για να γίνει η γονιμοποίηση, μετά την οποία τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα. Προηγείται χρήση φαρμάκων που διεγείρουν τις ωοθήκες, προκειμένου να προκύψουν ταυτόχρονα, πολλαπλά ώριμα ωοθυλάκια. Η ύπαρξη ενός μεγάλου αριθμού ωαρίων υψηλής ποιότητας αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επιτυχία της διαδικασίας.

●    Εξωσωματική σε φυσικό κύκλο. Η διαδικασία πραγματοποιείται σε εμβρυολογικό εργαστήριο, αλλά βασίζεται αποκλειστικά στη χρήση ενός μόνο ωαρίου, που απελευθερώνεται φυσιολογικά από την γυναίκα κατά τη μηνιαία ωορρηξία. Πρόκειται, δηλαδή, για μια μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που ακολουθεί τον φυσικό εμμηνορροϊκό κύκλο της γυναίκας χωρίς τη χρήση ορμονικών φαρμάκων για διέγερση των ωοθηκών. Ωστόσο, αυτή η τεχνική έχει μικρότερες πιθανότητες επιτυχίας συγκριτικά με την κλασική μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

●    Υποβοηθούμενη Εκκόλαψη (Assisted hatching). Πρόκειται για τεχνική που εφαρμόζεται πριν από την εμβρυομεταφορά, είτε μετά από κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) είτε μετά από μικρογονιμοποίηση. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τη λέπτυνση ή τη διάνοιξη μιας μικρής περιοχής της προστατευτικής μεμβράνης που περιβάλλει το έμβρυο, με σκοπό να διευκολυνθεί η φυσική του εκκόλαψη και η εμφύτευσή του στο ενδομήτριο. Εφαρμόζεται κυρίως όταν η προστατευτική αυτή μεμβράνη είναι σκληρή ή παχιά, καθώς και σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας ή σε περιπτώσεις πολλαπλών αποτυχημένων προσπαθειών εξωσωματικής γονιμοποίησης.

●    Μικρογονιμοποίηση (ICSI). Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν δυσκολίες στη διείσδυση του σπέρματος στο ωάριο, λόγω προβλημάτων ανδρικής υπογονιμότητας, όπως χαμηλή κινητικότητα ή ανώμαλη μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Κατά τη διάρκειά της, τα ωάρια υποβάλλονται σε καθαρισμό και γίνεται επιλογή των πιο ώριμων και κατάλληλων. Η διαδικασία της μικρογονιμοποίησης πραγματοποιείται σε χρονικό διάστημα από 2 έως 10 ώρες μετά την ωοληψία και μέσω μιας ειδικής βελόνας, ανοίγεται μια οπή στο εξωτερικό περίβλημα του ωαρίου και ένα σπερματοζωάριο εισάγεται απευθείας στο εσωτερικό του.

●    Εξωσωματική με δανεικά ωάρια και / ή σπέρμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ανάλογα με το ιατρικό ιστορικό ενός ζευγαριού ή ακόμα και ενός ατόμου, η διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης μπορεί να γίνει με δότη. Αυτό σημαίνει ότι για να επιτύχει η μέθοδος, ενδέχεται να χρειαστεί η χρήση ωαρίων από δότρια, σπέρματος από δότη ή και των δύο ταυτόχρονα.

●    Εξωσωματική γονιμοποίηση με βλαστοκύστες. Η βλαστοκύστη αντιπροσωπεύει το στάδιο ανάπτυξης του εμβρύου που επιτυγχάνεται 5 έως 6 ημέρες μετά την ωοληψία. Στις μεθόδους κλασικής IVF και μικρογονιμοποίησης, τα έμβρυα συνήθως μεταφέρονται στην ενδομητρική κοιλότητα 2 έως 3 ημέρες μετά την ωοληψία. Η εμβρυομεταφορά στο στάδιο της βλαστοκύστης προσφέρει το πλεονέκτημα της δυνατότητας επιλογής εμβρύων υψηλότερης ποιότητας, καθώς επιτρέπει παρακολούθηση της ανάπτυξής τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος κανένα έμβρυο να μην επιβιώσει μέχρι αυτό το στάδιο, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η εμβρυομεταφορά.

●    Κρυοσυντήρηση εμβρύων και ορχικού ιστού. Πραγματοποιείται σε ειδικούς θαλάμους υγρού αζώτου, όπου η θερμοκρασία φθάνει τους -196°C. Σε περιπτώσεις με πολλαπλά γονιμοποιημένα έμβρυα ή μη ιδανικές συνθήκες για εμφύτευση, τα έμβρυα μπορούν να καταψυχθούν και να αποθηκευτούν, ώστε να μεταφερθούν στη μήτρα σε πιο κατάλληλη μελλοντική στιγμή.

●    Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (PGD). Η διαδικασία αυτή αναφέρεται στην ανίχνευση γενετικών διαταραχών στο γενετικό υλικό των εμβρύων, με επακόλουθη επιλογή και μεταφορά μόνο των υγιών στη μήτρα. Η μέθοδος εφαρμόζεται σε συνδυασμό με τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) ή η μικρογονιμοποίηση (ICSI). Στην Ελλάδα, η τεχνολογία αυτή είναι διαθέσιμη για τη διάγνωση συγκεκριμένων νοσημάτων, με κύριες εφαρμογές να αφορούν την κυστική ίνωση και τη Β-Μεσογειακή Αναιμία.

Είναι Ασφαλής Μέθοδος Από το 1978 έως σήμερα εκατομμύρια παιδιά έχουν γεννηθεί με τη βοήθεια της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Τα παιδιά που γεννήθηκαν διαθέτουν αντίστοιχα ποσοστά χρωμοσωμικών και γενετικών ανωμαλιών σε σχέση με αυτά που γεννήθηκαν μετά από φυσική σύλληψη. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν και η επίδραση της ίδιας της υπογονιμότητας του ζεύγους στην υγεία των παιδιών αυτών, η οποία δεν είναι γνωστή με σαφήνεια. Επίσης, τα φάρμακα που λαμβάνονται κατά την εξωσωματική είναι ασφαλή εφόσον λαμβάνονται σε σωστές δοσολογίες και οι προσπάθειες περιορίζονται σε λογικό αριθμό. Δεν υπάρχουν στοιχεία από τη βιβλιογραφία που να αποδεικνύουν συσχέτιση του καρκίνου του μαστού με την εξωσωματική γονιμοποίηση.

Ποσοστά Επιτυχίας

Η επιτυχία μιας κύησης καθορίζεται από μια σειρά παραγόντων, οι οποίοι μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε προφανείς και λιγότερο προφανείς. Μεταξύ των προφανών παραγόντων συγκαταλέγονται η ποιότητα και ο αριθμός των εμβρύων, η ηλικία της γυναίκας, η ποιότητα του σπέρματος και η αιτία της υπογονιμότητας. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και λιγότερο προφανείς παράγοντες, όπως η τεχνογνωσία των ιατρών, των εμβρυολόγων, των μαιών και άλλων ειδικών που συμμετέχουν στη θεραπεία, καθώς και η υποδομή και ο ποιοτικός έλεγχος του εργαστηρίου.

Αξίζει, επίσης, να επισημανθεί ότι η ηλικία της γυναίκας παίζει σημαντικό ρόλο στην όλη διαδικασία. Είναι παγκοσμίως αποδεκτό ότι με την αύξηση της ηλικίας, τα ποσοστά επιτυχίας κυήσεων και γεννήσεων υγιών παιδιών μειώνονται σημαντικά.

Σε γενικές γραμμές, το ποσοστό κλινικής κύησης ανά εμβρυομεταφορά κυμαίνεται ανάμεσα σε 30-40%, με καλύτερα αποτελέσματα να εμφανίζουν γυναίκες μικρότερες των 35-38 ετών. Συνολικά, το ποσοστό επιτυχίας μπορεί να φτάσει το 60-65% μετά από 3-4 προσπάθειες. Ωστόσο, μετά το 43ο έτος της ηλικίας της γυναίκας, τα ποσοστά επιτυχίας πέφτουν γύρω στο 5%.

Ποιο Το Κόστος Για Μια Εξωσωματική Γονιμοποίηση

Οι μέθοδοι και οι προσεγγίσεις συχνά αναπροσαρμόζονται κατά τη διάρκεια της θεραπείας, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον εξ αρχής υπολογισμό της συνολικής τιμής. Επιπλέον, το κόστος δεν περιορίζεται μόνο στην ίδια τη διαδικασία, αλλά μπορεί να περιλαμβάνει και άλλες συναφείς δαπάνες, όπως φαρμακευτική αγωγή, παρακολούθηση του κύκλου, τεχνικές εξωσωματικής και πρόσθετες τεχνολογίες.

Αν Αποτύχουμε; Η επιτυχία εξωσωματικής με την πρώτη φορά είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα τόσο για το ίδιο το ζευγάρι, όσο και για την επιστημονική ομάδα που έχει εμπλακεί στην όλη διαδικασία. Ωστόσο, όταν μια εξωσωματική γονιμοποίηση αποτυγχάνει, υπάρχουν διάφορες ενέργειες που μπορούν να εφαρμοστούν για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση και να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας σε επόμενες προσπάθειες. Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια, είναι σημαντικό να γίνει ενδελεχής διερεύνηση για να εντοπιστούν τα αίτια της αποτυχίας και να υπάρξει η ανάλογη ψυχολογική υποστήριξη του ζευγαριού από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, καθώς η αποτυχία της IVF μπορεί να έχει σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων του άγχους και της κατάθλιψης. Σε πολλές περιπτώσεις, τα ζευγάρια μπορούν να επιτύχουν εγκυμοσύνη μετά από πολλαπλούς κύκλους IVF. Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι, γενικότερα, μια πολύπλοκη διαδικασία, αλλά με τη σωστή προσέγγιση και υποστήριξη, οι πιθανότητες για μια επιτυχημένη εξωσωματική μπορούν να αυξηθούν σημαντικά.

Ο μαιευτήρας, χειρουργός γυναικολόγος M.R.C.O.G., C.C.T. Δ. Κολέσκας, διαθέτει εξαιρετική θεωρητική κατάρτιση και περισσότερα από22 χρόνια εμπειρίας. Με ανθρωποκεντρική προσέγγιση, παρέχει υψηλής ποιότητας φροντίδα με σύγχρονη επιστημονική γνώση και ιατρική ασφάλεια. Eίναι εξειδικευμένος στην ανθρώπινη αναπαραγωγή και ενδοκρινολογία από το Βασιλικό κολλέγιο Μαιευτήρων Γυναικολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου (RCOG).Για περισσότερες πληροφορίες, σχετικά με το τι είναι IVF, πραγματοποιήστε την επικοινωνία σας με τον γιατρό και προγραμματίστε την επίσκεψή σας στο ιατρείο του στην Αθήνα.